DOSSIER:
CITIZENSHIP OF THE UNION

Obywatelem Unii  na podst. art. 9 traktatu o Unii Europejskiej  i art. 20 traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, jest osoba posiadająca obywatelstwo państwa członkowskiego Unii.

Obywatelstwo Unii uzupełnia obywatelstwo krajowe, ale go nie zastępuje.

Obejmuje ono prawa i obowiązki dodatkowo do praw i obowiązków wynikających z obywatelstwa państwa członkowskiego.

Status obywatela Unii obejmuje dla każdego obywatela Unii:

• prawo swobodnego poruszania się po terytorium państw członkowskich i przebywania tam (art. 21 traktatu o funkcjonowaniu UE),
• aktywne i pasywne prawo wyborcze w wyborach do Parlamentu Europejskiego i w wyborach samorządowych w państwie członkowskim, w którym ma on miejsce zamieszkania (art. 22 ust. 1 traktatu o funkcjonowaniu UE), przy czym obowiązują go takie same warunki jak obywatela tego państwa,
• prawo do ochrony dyplomatycznej przez placówki dyplomatyczne lub konsularne każdego państwa członkowskiego w (nie należącym do UE) państwie trzecim;
• prawo skierowania petycji do Parlamentu Europejskiego oraz prawo zwrócenia się do rzecznika praw obywatelskich wyznaczanego przez Parlament Europejski, aby stwierdzić nieprawidłowości administracyjne organów i instytucji unijnych (w oby przypadkach wg art. 24 traktatu o funkcjonowaniu UE),
• prawo pisemnego zwracania się w jednym z języków państw członkowskich do każdego organu i każdej instytucji Unii oraz uzyskiwania odpowiedzi w tym języku (art. 24 ust. 4 traktatu o funkcjonowaniu UE),
• prawo dostępu do dokumentów Parlamentu Europejskiego, Rady i komisji z zastrzeżeniem określonych warunków (art. 15 ust. 3 traktatu o funkcjonowaniu UE).

Najważniejszym prawem związanym z obywatelstwem Unii jest swobodny przepływ pracowników. Należy on do czterech swobód podstawowych UE i jest zasadą ustanowioną w art. 45 traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Swobodny przepływ umożliwia obywatelom z 27 krajów UE oraz z Islandii, Liechtensteinu, Norwegii i Szwajcarii, do podejmowania w tych krajach pracy bez zezwolenia. Swobodny przepływ pracowników obowiązuje również krewnych obywateli wymienionych krajów, nawet jeśli pochodzą oni z państw trzecich.

W ramach swobodnego przepływu pracowników mogą oni:

• szukać pracy w innym kraju,
• pracować tam bez wymaganego pozwolenia na pracę,
• mieszkać tam w tym celu
• pozostać tam również po zakończeniu stosunku pracy,
• być traktowani tak samo jak obywatele kraju przyjmującego w przypadku dostępu do zatrudnienia, kształcenia i dokształcania, związków zawodowych, mieszkań oraz do wszystkich innych przywilejów socjalnych i podatkowych, a także w kwestii warunków pracy.

Ze swobodnego przepływu pracowników mogą korzystać poniższe osoby lub grupy osób:

• osoby szukające pracy, również obywatele UE, którzy w związku z poszukiwaniem pracy przeprowadzają się do innego kraju UE, jeśli spełnione są określone warunki,
• obywatele UE pracujący w innym kraju UE,
• obywatele UE wracający do swojego kraju pochodzenia po pracy za granicą,
• krewni wyżej wymienionych osób.

Dla osób, które chcą prowadzić własną działalność gospodarczą, dla studentów, emerytów i innych osób nie zarobkujących mogą obowiązywać nieznacznie zmienione przepisy.

Obywatele UE mają zasadniczo prawo do równego traktowania w zakresie:

• zatrudnienia,
• warunków pracy,
• wsparcia,
• wynagrodzenia,
• dostępu do kształcenia zawodowego,
• zakładowego świadczenia emerytalnego i
• zwolnienia.

Zasada równouprawnienia obejmuje na podstawie dyrektywy UE o swobodnym przepływie pracowników wiele obszarów:

• dostęp do kształcenia, szkół zawodowych i dokształcania,
• dostęp do mieszkań, w tym mieszkań socjalnych lub ułatwień w nabywaniu własnych nieruchomości mieszkaniowych,
• przywileje socjalne i podatkowe, w tym świadczenia uzupełniające w zakresie utrzymania, jeśli dochód jest za mały.

Prawo do równouprawnienia oznacza dla osób szukających pracy, że przysługuje im takie samo wsparcie ze strony publicznej administracji pracy, jak dla obywateli kraju przyjmującego. Ograniczenia dotyczą natomiast świadczeń z zakresu utrzymania.

Pracownicy mają od 1. dnia pracy, tak jak obywatele niemieccy, prawo do:

• dostępu do kształcenia, szkół zawodowych i dokształcania,
• dostępu do mieszkań, w tym mieszkań socjalnych lub ułatwień w nabywaniu własnych nieruchomości mieszkaniowych,
• przywilejów socjalnych i podatkowych, w tym świadczeń uzupełniających w zakresie utrzymania, jeśli dochód jest za mały.

Również na stanowisku pracy muszą być traktowani tak samo jak ich współpracownicy z obywatelstwem niemieckim. Dotyczy to w szczególności:

• wynagrodzenia, zwolnienia oraz innych warunków zatrudnienia i pracy,

• zasad BHP na stanowisku pracy,

• prawa do bycia członkiem związku zawodowego , wyboru do jego rady zarządzającej lub bycia wybieranym na stanowisko administracyjne w związku zawodowym.  Zasadniczo pracodawcy mogą wymagać od kandydatów z innych państw członkowskich znajomości języka niemieckiego . Wymogidotyczące języka muszą być jednak zasadne i niezbędne na danym stanowisku.

Zasadniczo pracodawcy mogą wymagać od kandydatów z innych państw członkowskich znajomości języka niemieckiego . Wymogi dotyczące języka muszą być jednak zasadne i niezbędne na danym stanowisku. W szczególności znajomość języka niemieckiego nie może być pretekstem do dyskryminacji obywateli UE w procedurze rekrutacyjnej lub wykluczania ich z niej. W określonych przypadkach i dla określonych stanowisk zasadne może być wymaganie dobrej znajomości języka. Niedozwolone jest jednak żądanie od kandydatów, aby byli tak dobrzy jak „rodzimi użytkownicy języka”.

Przeprowadzka do innego kraju UE w celu zamieszkania lub pracy nie powinna wiązać się z żadnymi niedogodnościami. Dotyczy to również zabezpieczenia socjalnego. Dlatego obowiązują zasady europejskie, chroniące roszczenia ubezpieczenia socjalnego. Zasady obowiązują w 27 krajach UE oraz w Islandii, Liechtensteinie, Norwegii i Szwajcarii.
Podstawą przepisów prawa są 4 zasady:

• Osoba podlega zawsze systemowi ubezpieczenia społecznego jednego kraju. To znaczy, że składki na ubezpieczenie społeczne płaci również tylko w tym kraju.
• Osoba ma takie same prawa i obowiązki jak obywatele tego kraju.
• Okres ubezpieczenia, zatrudnienia i zamieszkania w innych krajach są uwzględniane w roszczeniach dotyczących ubezpieczenia społecznego.
• Osoby, które mogą korzystać ze świadczeń pieniężnych w jednym kraju, otrzymują je również, jeśli nie mieszkają w tym kraju.

Każda osoba rości sobie prawo do przestrzegania tych zasad we własnym stosunku pracy. W związku z tym tych praw można dochodzić przed sądem.

Praktyka pokazuje, że obywatele Unii, niezależnie od czasu zamieszkania w Niemczech, wielokrotnie spotykają się z dyskryminacją. Na przykład w przypadku stosunku pracy, podczas poszukiwania mieszkania lub składania wniosków o świadczenia i możliwości kształcenia. Dyskryminacja występuje mimo obowiązujących przepisów prawa o prawnym równouprawnieniu obywateli Unii. Tym ważniejsza jest więc znajomość podstaw prawnych zapobiegających dyskryminacji. Na podstawie definicji naukowej dyskryminacja oznacza każdą formę krzywdzenia lub poniżania pojedynczej osoby lub grupy.

Dyskryminacja w europejskim prawie wspólnotowym jest przeciwieństwem równouprawnienia. Art. 14 europejskiej konwencji praw człowieka zawiera zakaz dyskryminacji.
Dyskryminacja może występować w wielu wariantach:

• bezpośrednia dyskryminacja występuje wówczas, gdy osoba jest traktowana gorzej niż inna w podobnej sytuacji ze względu na jeden z powyższych powodów. Przykład: osoba nie zostaje zatrudniona lub nie otrzymuje awansów, ponieważ należy do mniejszości etnicznej.
• Dyskryminacja pośrednia ma miejsce wówczas, gdy sposób postępowania, polityka lub przepisy obowiązujące wszystkich mają negatywny wpływ na określoną grupę. Przykład: przypisy wykonawcze niekorzystne dla osób zatrudnionych w niepełnym wymiarze, mogą pośrednio dyskryminować kobiety, ponieważ to one są w większości zatrudnione w niepełnym wymiarze.
• Molestowanie to niechciane sposoby postępowania, mobbing lub inne działania powodujące, że środowisko pracy staje się nieprzyjazne. Przykład: przełożony lub pracownik opowiada gejowi/lesbijce z pracy dowcipy o ich orientacji seksualnej.
• Nakłanianie do dyskryminacji występuje wówczas, gdy ktoś wzywa innych do dyskryminowania innej osoby. Na przykład jeśli pracodawca wymaga od agencji pracy tymczasowej szukania tylko pracowników poniżej 40. roku życia.
• Wiktymizacja ma miejsce wówczas, gdy osoby nadzorujące lub pracownicy reagują represjami na skargę dotyczącą dyskryminacji. Na przykład jeśli jakaś osoba zostanie zwolniona lub wstrzymany zostanie jej awans, ponieważ złożyła skargę w sprawie dyskryminacji przeciwko swojemu przełożonemu.

Ustalony prawnie zakaz dyskryminacji w odniesieniu do obywateli Unii zawiera normy prawne, takie jak zasada równouprawnienia i
oznacza w istocie:

• dyskryminacja z powodu wieku, płci, niepełnosprawności, pochodzenia etnicznego lub rasy, religii bądź światopoglądu czy orientacji seksualnej jest zabroniona w całej UE, a także w sektorze publicznym i prywatnym.
• W związku z tym obywatel UE w zakresie prawa pracy, świadczeń socjalnych i dostępu do publicznych usług pośrednictwa pracy musi być traktowany jak jego współpracownicy będący obywatelami danego kraju.

W przypadku dyskryminacji można zwracać się do wielu instytucji krajowych. Zalicza się do nich krajowy federalny organ ds. równouprawnienia . Ponadto można się zwracać też do organizacji takich jak związki zawodowe, organizacje pozarządowe i adwokaci, aby uzyskać pomoc i doradztwo. Poza tym każdy jest uprawniony do złożenia przez witrynę Komisji Europejskiej skargi, w przypadku chęci rozwiązania problemów z organem w związku z prawami UE. Można do tego użyć formularza skargi  do zgłoszenia naruszenia prawa UE.